Select a language
فارسی
English
Image 1
Image 2
Image 3
Image 4
Image 5
  • جدول

    جدول

    جدول به خطوط نازکی گفته می شود که چهارسوی متن کشیده شده و آن را از حاشیه جدا می کند. این خطوط به تعداد و رنگ های گوناگون هستند و با ابزار فلزی به نام «قلم جدول» کشیده می شود که امروزه به نوع فرنگی آن، «ترلینگ» گفته می شود. ضخامت این خطوط را با پیچی که بر دستۀ قلم جدول قرار دارد، می توان کم و زیاد کرد.

  • دو نقطۀ زیر "ی"

    دو نقطۀ زیر "ی"

    گاهی برای تعادل بصری و پر کردن فضای خالی، در زیر "ی" معکوس، دو نقطه و گاه دو نقطه و یک الف  مقصوره میگذارند.

  • عنوان چلیپا

    عنوان چلیپا

    در آغاز اشعار، نام و صفاتی از خداوند را می نویسند و گاهی هم به نام شاعر اشاره می شود.

  • نقطه های محذوف یا مشترک

    نقطه های محذوف یا مشترک

    در خط نستعلیق، به علت زیاد بودن دور و انحنای حروف و کم بودن سطح، گاهی جای مناسب برای گذاشتن نقطه ها وجود ندارد و در نتیجه، خوشنویسی نقطۀ برخی حروف را نمی نویسد و یا از نقطه یا نقطه هایی به شکل مشترک برای دو حرف یا کلمه استفاده می کند.

  • همزۀ اضافه

    همزۀ اضافه

    کلماتی که مختوم به "ه" غیر ملفوظ هستند، در اتصال به کلمۀ بعدی، دارای "ء" هستند که صدای "ی" دارد و گاه این همزۀ کوچک نوشته نمی شود.

  • رقم

    رقم

    سنت امضا کردن و نوشتن نام در پایان نسخه های خطی و قطعه ها بسیار کهن است و به سده های نخست دورۀ اسلامی باز می گردد. نام خوشنویسان بیش از دیگر هنرمندان در پایان کتیبه ها و نسخه های خطی باقی مانده است چون که مستقیما با نوشتن سر و کار داشته اند و امکان این کار برایشان مهیا بوده است. در امضا و رقم، آوردن برخی عبارات به شکل سنت درآمده است؛ عباراتی که نشانگر فروتنی هنرمند باشد، همچون: الحقیر، الفقیر و جز اینها

     
  • لچکی

    لچکی

    تزیینات مثلث شکل که در بالا و پایین و گاه چپ و راستِ قطعات چلیپا کشیده می‏شود.

  • قطعه پردازی

    قطعه پردازی

    قطعه سازان، یک قطعه یا چلیپا را در مرکز قرار داده و با بریده هایی از قطعات دیگر و چسباندن آنها به قطعۀ اصلی، قطعه ای بزرگتر و زیباتر می ساختند. در این کار، گاه، خوشنویسی های حاشیه، ارتباطی با بخش مرکزی از نظر معنی یا شیوۀ خط ندارد و غالباً بریده هایی از نسخه های خطی دیگر هستند.

  • تسمه اندازی

    تسمه اندازی

    تسمه به نوار باریکی گفته می شود که همچون جدول، متن را از حاشیه و دیگر تزیینات جدا می کند و در آن معمولاً یک شکل یا ریتم به شکل یکنواخت، تکرار می شود.

  • اسلیمی

    اسلیمی

چلیپا به خطّ نستعلیق. موزهٔ هنرهای تزئینی اصفهان.

متن و حاشیه

هنگامی که کاغذ متن نسخه با حاشیه اش متفاوت باشد. معمولا این کار هنگامی صورت میگرفت که حاشیۀ نسخه آسیب می دید. برای حاشیه، کاغذی انتخاب می شد که تناسب رنگ داشته باشد و همچنین ضخامتش با کاغذ متن یکی باشد که کتاب هنگام بسته بود، صاف باشد و هوا به میان کاغدها نفوذ نکند.

متن و حاشیه بسیار با دقت انجام می شد به این شکل که کاغذ متن و حاشیه، لب به لب به هم چسبانده می شد و نباید روی هم قرار گیرند. معمولا با کشیدن جدول های رنگی ، مرز متن و حاشیه پوشیده شده و دیده نمی شد.

چلیپا

هنگامی که نوشته های صفحه به شکل افقی نباشند و با زاویه ای حدود 45 درجه نوشته شوند. این قالب بیشتر برای نوشتن دو یا چند بیت شعر به خط نستعلیق به کار می رود.

تقارن

در هنرهای اسلامی غالباً تقارن دیده می شود اما گاه برای تنوع در تذهیب و تشعیر، تقارن به شکل کامل دیدن نمی شود. همچنین در تزیینات اطراف نوشته ها، چون حجم و اندازۀ کلمات با هم تفاوت دارد و در اختیار کاتب یا نقاش نیست، تقارن صد در صد وجود ندارد.

طلاکاری

طلا در کتاب به دو روش استفاده می شد. یکی ورق طلا که بسیار نازک و شکننده است و برای پوشاندن سطوح صاف و بزرگ استفاده می شد. دیگری طلای محلول است که در نقاشی و همچنین کتابت استفاده می شد. روش محلول کردن طلا از این قرار بود که تکۀ ریزی از آن را در میان دو لایه از چرم گذاشته و مدت زیادی با ابزاری چون چکش بر آن می کوبیدند تا ورقۀ بسیار نازک و شکننده ای به دست آید. سپس آن ورقۀ نازک را در ظرفیی همراه با صمغ عربی یا گونه های بستمان (مادۀ چسبنده) می ساییدند و در نتیجه، محلول طلا به دست می آمد که از آن هم در کتابت و هم در نقاشی و کشیدن جدول ها، استفاده می شد.