Select a language
فارسی
English
Image 1
Image 2
Image 3
Image 4
  • کمند

    کمند

    خطوط تزیینی ظریف که در بین جدول و لبۀ حاشیۀ نسخه کشیده می شود. تنها در سه طرف متن است و در بخش عطف، کشیده نمی‏شود.

  • جدول

    جدول

    جدول به خطوط نازکی گفته می شود که چهارسوی متن کشیده شده و آن را از حاشیه جدا می کند. این خطوط به تعداد و رنگ های گوناگون هستند و با ابزار فلزی به نام «قلم جدول» کشیده می شود که امروزه به نوع فرنگی آن، «ترلینگ» گفته می شود. ضخامت این خطوط را با پیچی که بر دستۀ قلم جدول قرار دارد، می توان کم و زیاد کرد.

  • تذهيب

    تذهيب

    هنر آراستن و نقاشی کردن بخش هایی از نسخۀ خطی یا حواشی قطعه هاست. در تذهیب، حتما باید رنگ طلایی بکار رود چون ریشۀ این واژه از «ذهب» به معنای طلاکاری است. در تذهیب، علاوه بر طلایی از لاجورد، شنگرف، سفیداب و جز اینها نیز استفاده میکنند. نقوش تذهیب که پیشینه ای کهن دارد، نقوش طبیعی نیست و ساختۀ ذهن طراحان هستند و ازین رو گونه ای خاص از نقاشی بشمار می رود.

  • سهو مذهِّب

    سهو مذهِّب

    سهو مذهِّب: گاهی تذهیب کنندگان یا مذهبان، از روی سهو و یا به عمد، برخی نقطه ها یا بخش های حروف را با تذهیب مب پوشانند. ازین رو آن نقطه یا بخش از کلمه دیگر دیده نمی شود.

  • حذف نقطه ها

    حذف نقطه ها

    در این اثر استثنائاً نقطۀ بسیاری از حروف و کلمات گذاشته نشده است.

  • نقطه های مشترک

    نقطه های مشترک

    در خط نستعلیق، به علت زیاد بودن دور و انحنای حروف و کم بودن سطح، گاهی جای مناسب برای گذاشتن نقطه ها وجود ندارد و در نتیجه، خوشنویسی نقطۀ برخی حروف را نمی نویسد و یا از نقطه یا نقطه هایی به شکل مشترک برای دو حرف یا کلمه استفاده می کند.

کتابخانهٔ ملی ایران، ش ۲۳۱۳.

متن و حاشیه

هنگامی که کاغذ متن نسخه با حاشیه اش متفاوت باشد. معمولا این کار هنگامی صورت میگرفت که حاشیۀ نسخه آسیب می دید. برای حاشیه، کاغذی انتخاب می شد که تناسب رنگ داشته باشد و همچنین ضخامتش با کاغذ متن یکی باشد که کتاب هنگام بسته بود، صاف باشد و هوا به میان کاغدها نفوذ نکند.

متن و حاشیه بسیار با دقت انجام می شد به این شکل که کاغذ متن و حاشیه، لب به لب به هم چسبانده می شد و نباید روی هم قرار گیرند. معمولا با کشیدن جدول های رنگی ، مرز متن و حاشیه پوشیده شده و دیده نمی شد.

چلیپا

هنگامی که نوشته های صفحه به شکل افقی نباشند و با زاویه ای حدود 45 درجه نوشته شوند. این قالب بیشتر برای نوشتن دو یا چند بیت شعر به خط نستعلیق به کار می رود.

شکستۀ نستعلیق

سومین خط ایرانی برای نوشتن متون فارسی. از سدۀ یازدهم هجری و اواسط دورۀ صفوی در ایران بوجود آمده است و تحت تأثیر تعلیق و نستعلیق بوده است.   

حاشیه

حاشیه غالبا با خطوطی به نام جدول از متن کتاب، جدا می شدند. این جدول ها بنا به نفاست کتاب، دارای تنوع در تعداد و رنگ هستند. در نسخه های نفیس و مرقعات، معمولا جنس و رنگ کاغذ متن و حاشیه، با هم تفاوت دارد. گاه متن کتاب بر روی دو کاغذ نازک نوشته و به هم چسبانده می شد و در نتیجه، متن پشت صفحه، سایه ایجاد نمی کرد و زیباتر بود؛ در این صورت، کاغذ حاشیه را به گونه ای انتخاب می کردند که ضخامتش به اندازۀ دو لایه کاغذ متن بوده باشد.